Dyskalkulia – matematyczna dysleksja. Czym się objawia? Czy dziecko z dyskalkulią poradzi sobie w szkole? Wyjaśniamy

Chociaż istnieje znacznie mniej badań na temat częstości występowania dyskalkulii, w porównaniu z innymi zaburzeniami uczenia się, takimi jak dysleksja, jest ona prawnie uznana za specyficzną trudność w uczeniu się, a szkoły są zobowiązane do dostosowania nauczania do potrzeb tych dzieci.

O dyskalkulii mówimy wtedy, gdy dana osoba ma problemy z umiejętnościami arytmetycznymi i liczeniem. Młodsze dzieci mogą nie mieć trudności z rozpoznawaniem kształtów, wyobraźnią przestrzenną, a także ze zrozumieniem systemu liczbowego.

Dlatego nauka matematyki dla dzieci z dyskalkulią jest ogromnym wyzwaniem. Jednak nauczyciele i rodzice mogą pomóc uczniom w nauce. Opanowanie tabliczki mnożenia, podstawowych zasad, którymi rządzi się matematyka, jak np. umiejętności określania czasu, czy wypisywania danych z zadań tekstowych, umożliwia uczniom lepiej radzić sobie z kolejnymi tematami w starszych klasach.

Co sprawia uczniom z dyskalkulią trudności? Proste działania, takie jak dodawanie, odejmowanie, mnożenie i dzielenie czy układanie powtarzalnych sekwencji, analiza danych. Frustracja, która pojawia się u uczniów, może powodować blokady przed próbami radzenia sobie z matematyką. Duży stres na sam widok skomplikowanego działania czy dyskomfort przed kolejną lekcją matematyki.

Na różnym etapie rozwoju objawy mogą się zmieniać i tak, dla dzieci w wieku przedszkolnym i młodszych:

• trudności z rozpoznawaniem wzorców jak np. układanie przedmiotów w powtarzalnym schemacie lub od najmniejszego do największego,
• mylenie kształtów,
• trudności w pokazywaniu np. swojego wieku na palcach,
• problemy w przyporządkowaniu liczby do ilości przedmiotów (np. 3 piłki = cyfra 3).

W szkole podstawowej:

• liczenie na palcach nawet drugim etapie edukacji (w klasach 4-8),
• mylenie symboli matematycznych,
• problemy z prawidłowym zapisywaniem dat,
• unikanie aktywności związanych z liczeniem (np. zabaw i gier matematycznych, sędziowania na zajęciach wychowania fizycznego).

W starszych klasach szkoły podstawowej oraz w szkole ponadpodstawowej:

• trudności z matematyką przestrzenną,
• brak rozumienia diagramów, wykresów,
• sztywne trzymanie się jednego sposobu rozwiązania, nawet jeśli inne są prostsze np. obliczanie obwodu prostokąta lub równoramiennego trapezu poprzez dodawanie wszystkich boków zamiast mnożenie boków o tej samej długości,
• trudności w liczeniu pieniędzy (zamiana walut, obliczenie reszty),
• trudności w liczeniu od tyłu,
• świadomość swoich problemów i wycofywanie się społeczne.

Dyskalkulia może mieć różne nasilenie i u każdego ucznia objawiać się inaczej. Niektórzy mogą mieć problemy tylko z zapisywaniem znaków i symboli matematycznych, inni z czytaniem działań matematycznych, liczeniem w pamięci, a jeszcze inni będą zmagać się z głęboką dyskalkulią w każdym obszarze.

W klasyfikacji chorób ICD-10 dyskalkulią zalicza się do mieszanych zaburzeń umiejętności szkolnych. Opinia z poradni psychologiczno-pedagogicznej ułatwia uczniom realizowanie szkolnych obowiązków. Po diagnozie uczeń ma prawo do
wydłużonego czasu pracy na sprawdzaniach i egzaminach, korzystania na lekcjach z kalkulatora.

W przypadku egzaminów mogą starać się o pisanie w oddzielnej sali oraz zaznaczanie odpowiedzi bezpośrednio przy zadaniach w arkuszu, a nie na karcie odpowiedzi.

Opinia z poradni pedagogiczno-psychologicznej obliguje szkołę do dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się.

W pierwszej kolejności należy umówić się do poradni psychologiczno-pedagogicznej. Warto poprosić wychowawcę o opinię o dziecku na potrzeby diagnozy.

Proces diagnozowania dyskalkulii jest kilkuetapowy. Dziecko przechodzi ustandaryzowane testy oraz badania psychologiczne i pedagogiczne. Przeprowadzony jest także szczegółowy wywiad rozwojowy z rodzicami, który obejmuje:

• wczesny rozwój dziecka,
• stan zdrowia dziecka,
• przebieg nauki szkolnej,
• zdolności, zainteresowania dziecka.

Czasami o konsultację proszony jest także logopeda.

Zespół diagnozujący musi mieć pewność, że problemy arytmetyczne dziecka nie wynikają z jego obniżonego rozwoju intelektualnego, innych – być może niezdiagnozowanych zaburzeń, jak np. ADHD lub spektrum autyzmu.

Kiedy dziecko jest małe, a także w młodszych klasach szkoły podstawowej, mówi się o nieharmonijnym rozwój kompetencji matematycznych oraz ryzyku dyskalkulii. Diagnozę ostateczną zazwyczaj można postawić dopiero w wieku około 13-14 lat (klasa 7 i 8 szkoły podstawowej).

Dyskalkulii, podobnie jak dysleksji, nie da się w stu procenach wyleczyć. Jednak dzięki jej rozpoznaniu i diagnozie, można nie tylko ułatwić życie szkolne, ale także podjąć odpowiednie działania łagodzące objawy. Tym samym minimalizować związany z matematyką stres, dyskomfort związany z liczbami i wykluczenie społeczne, które uczniowie z głęboką dyskalkulią często sami praktykują.

Terapia polega przede wszystkim na opanowaniu zasad pamięciowych, które ułatwiają podstawowe obliczenia, uczestnictwie w zajęciach korekcyjno-wyrównawczych i nieustannym ćwiczeniu swoich zdolności arytmetycznych. Nieoceniona jest komunikacja rodzica ze szkołą oraz wsparcie emocjonalne ucznia.