Apel do prezydenta Bydgoszczy o ochronę zapomnianych cmentarzy

Autorzy listu zwracają się się z apelem o podjęcie zdecydowanych działań zmierzających do poszanowania i ochrony grobów oraz miejsc pochówków dawnych mieszkańców grodu nad Brdą, spoczywających na zapomnianych cmentarzach w obrębie i na obrzeżach Bydgoszczy. W tekście podkreślają, że „uznają zasadę świętości i nienaruszalności cmentarzy oraz bezwzględnego poszanowania miejsca pochówku ciała, niezależnie od stopnia zachowania nagrobka czy stanu cmentarza, jak również niezależnie od tego, kim była zmarła osoba”.

- Jesteśmy przekonani, że opieka nad cmentarzami to nie tylko aspekt humanitarny, ale również historycznospołeczny. W przeciągu wielu lat byliśmy świadkami działań i sytuacji, które nie miały nic wspólnego z szacunkiem wobec zmarłych, jak również ludzką troską o zachowanie pamięci po przodkach, spoczywających na terenie naszego miasta. Mamy też świadomość, że po II wojnie światowej masowo niszczono i rozkradano ewangelickie i żydowskie cmentarze. Nie możemy pogodzić się z tym, że na cmentarzach bez przeprowadzonej ekshumacji ciał budowano budynki, hale magazynowe, myjnie samochodowe, bocznice kolejowe, korty tenisowe czy boiska (Pałac Młodzieży, hale magazynowe przy Kieleckiej, myjnia samochodowa przy Fordońskiej, boisko przy Filareckiej, bocznice kolejowe PKP “Cargo”) Nie do przyjęcia jest również adoptowanie cmentarza pod drogę dojazdową na budowę (ul. Smętna) czy po prostu dzierżawienie cmentarza przez władze miasta pod uprawy ogrodnicze (ul. Palmowa) – czytamy w liście.

Przy okazji nakłaniają do refleksji.

- Dawni mieszkańcy Bydgoszczy oraz okolicznych wsi i folwarków, jakie z czasem zostały wcielone do Bydgoszczy, byli ludźmi, którzy budowali miasto dla przyszłych pokoleń, w tym również dla nas. Uważamy, że należy im się szacunek oraz prawo do godnego spoczynku – argumentują.

Autorzy przypominają, że w 2018 roku Naczelny Sąd Administracyjny przyznał, że każdy cmentarz jest zabytkiem nieruchomym i z mocy prawa podlega ochronie. Dlatego też apelują o podjęcie następujących zdecydowanych działań:

1. Opracowanie Programu Ochrony Cmentarzy dla Miasta Bydgoszczy, w formie studium historyczno-konserwatorskiego, w którym ujęte będą wszystkie zapomniane cmentarze oraz wyszczególnione działania zmierzające do ich ochrony,

2. Aktualizacja wszystkich Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego i tworzonego obecnie Planu Ogólnego Bydgoszczy, pod kątem uwzględnia zapomnianych cmentarzy, wraz z wyszczególnieniem sposobu ich ochrony,

3. Aktualizacja wszystkich kart ewidencyjnych cmentarzy, będących w zasobach Konserwatora Zabytków oraz wykonanie takich kart dla cmentarzy, które ich nie posiadają,

4. Aktualizacja stref ochrony konserwatorskiej dla wszystkich cmentarzy,

5. Wpisanie wszystkich cmentarzy do Wojewódzkiej i Gminnej Ewidencji Zabytków i ujęcie ich w Programie Ochrony Zabytków dla Miasta Bydgoszczy,

6. Podjęcie działań o wpisanie wszystkich zapomnianych cmentarzy do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków,

7. Określenie zasad współpracy w zakresie opieki nad zapomnianymi cmentarzami pomiędzy jednostkami samorządu a mieszkańcami osiedli i grupami działającymi w tym zakresie.

Do listu dołączono listę oraz mapę cmentarzy. Zainteresowani proszą ratusz o:

1. Status prawny wszystkich cmentarzy, kto jest właścicielem i kto nimi obecnie zarządza,

2. Kserokopie kart ewidencyjnych cmentarzy, będących w zasobach Konserwatora Zabytków, które nie są zdigitalizowane i opublikowane w internecie,

3. Archiwalne numery ksiąg gruntowych i ksiąg wieczystych wszystkich cmentarzy,

4. Wyszczególnienie istniejącej formy ochrony dla każdego z cmentarzy,

5. Wytyczne w zakresie prowadzenia prac porządkowych na terenie cmentarzy.

Inicjatywa grupy wpisuje się w ustalenia i wytyczne ogólnopolskiej Grupy Roboczej „(Nie)zapomniane cmentarze”, utworzonej w październiku 2020 roku z inicjatywy ówczesnego Rzecznika Praw Obywatelskich. Osoby te działają społecznie, w oparciu o prawo, angażując swój czas i środki. Podjęli już działania porządkowe na zapomnianych cmentarzach na Glinkach, Osowej Górze, w Łęgnowie i Opławcu.